نخستین سالن های سینما در تهران

نخستین سالن های سینما در تهران

بخش سوم

آرتاشس پاتماگریان که میان مردم به اردشیر خان شهرت داشت ،در 1242 متولد شد . او از ارامنه ی تبریز بود و به وثوق التجار ملقب بود .

... در 1291 ،اردشیر خان سالن خود را در خیابان علاءالدوله روبروی بانک ایران و روس ( فردوسی کنونی ،روبروی بانک پس انداز ملی ایران ) و مهمانخانه ی پاریس ( فروشگاه فردوسی ) به راه انداخت . او که به اروپا سفر می کرد فیلم هایش را شخصا از روسیه و فرانسه وارد می کرد . سالنش در طبقه ی فوقانی مغازه هایی بود که یکی از آن ها شیرینی فروشی و متعلق به خودش و شخصی به نام ساکانیان و دیگری کتابفروشی بود که معمولا مورد استفاده ی مسافران خارجی مهمانخانه ی پاریس بود و در اختیار مسیو بارنئود ( یا بارنادوت که عوام او را مسیو " عرناعوط " خطاب می کردند ) و همسرش قرار داد .

دکتر احمد متین دفتری درباره ی سالن سینمای پاتماگریان ( تجدد ) می نویسد :

" ... بوسیله پله تنگی به این بالاخانه می رفتیم ،جاها ده شاهی و یک ریال بود . صندلی هائی بود که پهلوی هم در برابر پرده ردیف شده بودند ،وقتی تماشاگران زیاد می شد ،پاتماگریان یک پیانیست - مرتضی خان محجوبی - و یک ویولونیست - عبدالعلی وزیری ( یا ضیاء مختاری ) - را هم می آورد و تصاویر را همراهی می کردند و روزهایی که تماشاگر زیاد نبود ،خود آرتاشس پاتماگریان پای پیانو می نشست و ضمن نواختن آهنگ تصاویر را هم تفسیر می کرد . " ...

... سالن خیابان علاءالدوله در 1292 تعطیل شد و سالن تازه ای در خیابان لاله زار - گراند هتل ( تئاتر دهقان فعلی ) افتتاح گردید . سالن گراند هتل متعلق به باقاروف ( باقر اف ) بود و  مقابل مطبعه ی فاروس ( و سینمای فاروس ) قرار داشت . ...

... در تیر 1294 ،اردشیر خان بار دیگر سالن تجدد را این بار  با نام " مدرن سینما " بازگشایی می کند .

" نمایش تازه و مهم بزودی در خیابان علاءالدوله مقابل مهمانخانه پاریس نمایشی موسوم به مدرن سینما تشکیل خواهد شد . ... "

روایت دیگری که از سالن تجدد ( مدرن سینما ) که می بایست مربوط به بازگشایی آن در 1294 باشد ،مربوط به علی جواهر کلام است : " سالن تجدد ،سالنی 11 * 5 متر بود و هشت ردیف صندلی داشت که مجموعا 80 نفر تماشاگر در آن جا می گرفت .پرده سینما از پارچه چلوار سفید درست شده  و اندازه ای بسیار کوچکتر از پرده های فعلی داشت یعنی 3/5 * 2 متر . بلیط ورودی سینما هم دو ریال بود و هر روز بود و هر روز فقط یک نوبت فیلم های صامت یکربعه به نمایش در می آمدند . ... "

... در 1296 اردشیرخان سالن جدیدی را با نام سینما خورشید افتتاح کرد .

" سینما خورشید در خیابان علاءالدوله آپارتمان اردشیر خان روبروی بانک روسی از شب سه شنبه بیست و هشتم شهر جاری دائر می شود با فیلم های جدید جنگ بین المللی بری بحری از ساعت هشت الی ساعت دوازده همه شب دائر است . "

بلیط های سینما خورشید یک ،دو و سه ریال بود و درآمد سینما بین سی تا چهل تومان در روز در نوسان بود .تا این که فیلم های پاتماگریان به پایان رسید و چون حاضر به کرایه ی فیلم های تازه نبود ،سینما خورشید مجددا تعطیل شد . اردشیر خان یک بار دیگر نیز در زمینه  سینما داری تجربه کرد و آن هم ایجاد سینمای هوای آزاد در خیابان امیریه در تابستان 1299 ،در زمان رئیس الوزرایی سید ضیاء بود . ...

... در همین زمان اردشیرخان باغی را که بین خیابان ارامنه و امیریه قرار داشت و قبلا قهو خانه و تیر فروشی بود ،اجاره و شروع به نمایش فیلم کرد . اما هر بار به محض راه انداختن دستگاه نمایش ،برق خیابان دچار اختلال می شد و چراغ ها تقریبا خاموش می شد و چون اقدامات به نتیجه نرسید لذا نظمیه دستور داد سینمای اردشیرخان تعطیل شود . پس از این ماجرا ،اردشیرخان فعالیت های سینمایی اش را رها کرد . و این پایان یک فغالیت مداوم دوازده ساله ی سینما داری بود . در 1307 ،آرتاشس پاتماگریان بیمار شد و برای معالجه به پاریس سفر کرد و در آنجا پس از یک عمل جراحی ناموفق ،در سن 65سالگی  درگذشت .

از کتاب : تاریخ سینمای ایران 1357 - 1279 ،نوشته جمال امید ،چاپ اول ،بهار 1374 ،انتشارات روزنه ،صفحات 27 و 28 .